Pandemi, yasaklar, fahiş artırımlar ve mahalle baskısı nedeniyle Türkiye’de alkollü içki tüketimi dramatik biçimde düşüyor. 2020 yılında Türkiye’de toplam alkollü içki tüketimi bir evvelki yıla nazaran 19 milyon 981 bin litre azalışla, 1 milyar 8 milyon 180 bin litreye geriledi. Geçen yıl en dramatik azalış bira kategorisinde görüldü.
T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı’nın datalarına nazaran, birada iç piyasa tüketimi bir yılda 10 milyon 740 bin litre düşüş gösterdi. Birebir periyotta şarap tüketimi 7 milyon 827 bin litrelik düşüş gösterirken, votka da ise 1 milyon 438 bin litrelik azalış kelam konusu. 2020’de viski tüketimi ise 3 milyon 424 bin litrelik artış gösterdi.
Son yıllarda alkollü içki kategorilerine bakıldığında tüketimi en fazla düşen küme ulusal içki ve büsbütün Türkiye’de üretilen rakı oldu. 2011 yılında iç piyasaya arz edilen toplam rakı ölçüsü 48 milyon 810 bin litreyken ortada geçen 10 yılda bu ölçü yüzde 62’lik düşüşle 30 milyon 103 bin litreye geriledi. Geçen yıl iç piyasaya arz edilen rakı ölçüsü ise bir evvelki yıla nazaran 2 milyon litre arttı. Tanıtım ve reklam yasakları ve pandemi nedeniyle ülkeler ortası uçuşların da sınırlanmasının tesiriyle rakı ihracatı da düşüyor. 2019’da 3 milyon 491 litre olan rakı ihracatı geçen yıl 3 milyon 267 bin litreye geriledi.
BU TÜRLÜ ARTIRIM GÖRÜLMEDİ
Rakı fiyatlarında ise sonları zorlayan artırımlar kelam konusu. 2002’de 70’lik rakının fiyatı 8.25 TL civarındayken ortadan geçen 19 yılda fiyat yüzde 2 bin artışla 175 liraya fırladı. Alkol oranı yüzde 45 olan 70’lik rakının yüzde 287’si vergilerden oluşuyor. 70’lik rakıdaki vergi oranı alkol oranının 2.5 katını aşıyor.
Her yıl ocak ve temmuz olmak üzere alkollü içkideki özel tüketim vergisi (ÖTV) iki defa zamlanıyor. Tüketici astronomik ÖTV artış oranları nedeniyle alkollü içkide konutta üretim de artıyor. Tıpkı vakitte “merdiven altı” kaçak rakı, viski imalatında da büyük yükseliş var. Her yıl yaklaşık 12-13 milyon litre hazır alkolden üretim yapılıyor. Kaçak üretim nedeniyle devlet 2.5-3 milyar TL’ye yakın vergi kaybediyor. Yalnızca 2020 yılında kaçak üretim kaynaklı 100’ü aşkın kişi ömrünü kaybetti.
OECD’nin yayımladığı 2019 bilgilerine nazaran Türkiye kişi başına 1.4 litre ile en az alkollü içki içen ülkeler ortasında yer alıyor. Yurttaş, gelen artırımlar nedeniyle alkollü içkiye ayırdığı bütçe de artııyor. Türkiye İstatistik Kurumu bilgilerine hanehalkı tüketim harcaması içinde alkol ve sigaranın hissesi yüzde 2018’de yüzde 4 iken bu oran 2019’da yüzde 4.3’e çıtı.
DEVLETİN UMUDU TİRYAKİLER
Alkollü içkilerin vergilerine yapılan artırımlar, bu kalemden elde edilen ÖTV ölçüsünü da tepeye taşıdı. 2006’da tahsil edilen her 100 liralık ÖTV’nin 5 lirası alkollü içeceklerden elde edilmişken, 2019’da 100 liralık ÖTV’nin 10 lirası alkollü içeceklerden tahsil edildi. Alkollü içkilerin vergi geliri içerisindeki hissesi yüzde 3.5 civarında.
Son 13 yılda alkollü içkilerden devletin elde ettiği ÖTV geliri 94 milyar 869 milyon TL’yi aştı. ÖTV’den elde edilen gelir 13 yılda yüzde 729 artışla 2020’de 16 milyar 467 milyon TL’ye çıktı.
T.C, Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı’nın bilgilerine nazaran, geçen yıl alkollü içki satışının en düşük olduğu aylar pandeminin de tesiriyle ocak, şubat, mart ve nisan ayları oldu. Olağanlaşmanın başladığı haziran ayından itibaren, restoranların da açılmasıyla tüketimde artış kelam konusu. Ocak 2020, 38 milyon 688 bin litrelik iç piyasaya arz ölçüsüyle en düşük devir olurken ağustos ise 122 milyon 850 bin litrelik satışla en yüksek sayının yakalandığı ay oldu.
Cumhuriyet
