Getty Images
93. Akademi Mükafatları (Oscar) En Düzgün Memleketler arası Sinema Kolu’nda Türkiye’nin aday adayı sineması, direktörü Mehmet Ada Öztekin’in olduğu “7. Koğuştaki Mucize” olarak belirlendi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamada sinemanın 23 imal ortasından seçildiği söz edildi.
Lakin 7. Koğuştaki Mucize’nin aday adaylığı olumlu ve olumsuz kimi tartışmaları da beraberinde getirdi.
Güney Kore üretimi bir sinemadan uyarlandığı gerekçesiyle sinemanın aday adaylığı, kimi sinema etrafları tarafından reaksiyonla karşılandı.
Öte yandan elde ettiği gişe başarısı ve özellikle milletlerarası etrafta yarattığı olumlu tesir sebebiyle pek çok kimse de sinemanın aday adaylığını destekledi.
Bu tartışma, aday adaylığı probleminde bir birinci değil. Evvelki yıllarda da açıklanan kimi aday adayı sinemalar de çeşitli fikir ayrılıklarına sebep olmuştu.
1964 yılında Metin Erksan’ın “Susuz Yaz” sinemasıyla başlayan Oscar’a aday adaylığı süreci şimdi bir adaylıkla sonuçlanamadı. Bu yıla kadar aday adayı olarak gösterilen 26 sinema ortasından sadece Nuri Bilge Ceylan’a ilişkin “Üç Maymun” sineması 9 üretimin yer aldığı kısa listeye kalabildi lakin aday olamadı.
Pekala, Türkiye’nin Oscar’da En Düzgün Milletlerarası Sinema Mükafatı aday adayı nasıl ve hangi kriterlere nazaran belirleniyor? Kesimden beşerler bu tartışmalara hangi yorumlarda bulunuyor? Bu vakte kadar bahis hakkında ne cins tartışmalar yaşandı ve bu tartışmalara sebep olan faktörler neler?
16 KİŞİLİK SEÇİCİ ŞURA KARAR VERİYOR
Aday adayı olarak gösterilecek sinemaya, Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Genel Müdürlüğü ile sinema alanındaki meslek örgütü temsilcilerinden oluşan ve “Sinema Meslek Birlikleri Güç Birliği” ismi verilen 16 kişilik seçici konsey karar veriyor. Her kurum, seçici konseye bir üye gönderiyor.
Aday adaylığı için belirlenen tarihler ortasında ticari gösterime çıkmış/çıkacak olan sinemalar müracaat yapabiliyor. Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi (Akademi) sinemanın en az 7 gün üst üste fiyatlı olarak ticari bir sinemada gösterilmesini kıymetlendirme için kâfi kabul ediyor.
Bu yıla has olarak Covid-19 salgını nedeniyle vizyonda yer alamayan sinemalar de streaming ya da online platformlarda izleyici ile buluşmuş olmaları şartıyla müracaat yapabildiler.
Kurallar gereği sinemanın kayıtlı yepyeni diyaloğu yüklü (yüzde 50) olarak İngilizce dışı olmalı ve aday gösteren ülke sinemanın yaratıcı denetiminin büyük oranda vatandaşlarına ilişkin olduğunu göstermeli.
Getty ImagesTürkiye’nin 2017’deki Oscar aday adayı sineması Ayla’nın ön gösterimi, 16 Ekim 2017’de İstanbul, Grand Pera Emek Sineması’nda gerçekleşmişti. Açılışta devrin Beyoğlu Belediye Lideri Misbah Demircan da yer almıştı.
ADAYLIK NASIL BELİRLENİYOR?
Ülkelerin yetkili mercileri tarafından Akademi’ye yapılan müracaatlarla En Âlâ Milletlerarası Sinema Mükafatı aday adaylıkları belirleniyor.
Akademi’nin Memleketler arası Uzun Metraj Sinema Ön Komitesi ortasında yapılan oylama ile üretimler ortasından yedi sinema seçiliyor. Ayrıyeten Akademi’nin Memleketler arası Uzun Metrajlı Sinema İcra Komitesi’nin de üç sinema seçmesiyle birlikte toplamda on sinemadan oluşan bir kısa liste oluşturuluyor.
Milletlerarası Uzun Metraj Sinema Aday Gösterme Komitesi de bunun akabinde kapalı bir oylama ile en yüksek oyu alan 5 sineması aday olarak belirliyor.
Son oylama ise tüm aday sinemaları izlemiş Akademi üyeleri tarafından yapılıyor ve ödül sahibini buluyor.
Getty Images91’inci Oscar adayları birebir karede.
‘ADAY ADAYI SİNEMANIN ULUSAL VE MİLLETLERARASI MUVAFFAKİYET GÖSTERMESİ ÖNEMLİ’
İstanbul Okan Üniversitesi Sinema Kısım Lideri ve sinema eleştirmeni Murat Tırpan, “7. Koğuştaki Mucize” sinemasının aday adayı gösterilmesine reaksiyonla karşılayan isimlerden birisi.
Bu yıl için çok daha iyi seçeneklerin mevcut olduğunu düşünen Tırpan, sinemaya yönelik şunları söyledi:
“7. Koğuştaki Mucize üzere büsbütün gişeyi hedefleyen ve temelde uyarlama olan bir sineması neden Oscar’a gönderdiğimiz sorusunun karşılığı açıktır. Bu seçtiği sinemanın aday olma talihi olmadığını bilen birilerinin seçimidir.”
Tenkitler hakkında görüş almak için ulaştığımız 7. Koğuştaki Mucize takımından haberin yayın tarihine kadar bir karşılık alamadık.
‘BAĞLILIK-ASLI’NA VE ‘AYLA’YA DA BENZERİ TENKİTLER
Geçtiğimiz sene Türkiye’nin aday adayı olan Semih Kaplanoğlu’nun “Bağlılık-Aslı” sineması, vizyonda ve şenliklerde izleyiciyle buluşmadığı ve rastgele bir muvaffakiyet elde edemediği münasebetleriyle sinema dünyasının tenkidine sebep olmuştu.
Sinema, 24 Ağustos 2019’da açıklanan aday adaylığından yaklaşık 1 ay sonra 20 Eylül 2019’da vizyona girmişti.
Kaplanoğlu’nun evvelki sineması Buğday’ın galasını Kasım 2017’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da iştirakiyle Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde yapmasıyla “Bağlılık-Aslı” sinemasının Oscar seyahati için “politik” eleştirisi yapılmıştı.
Sinema muharriri Güvenç Atsüren, Filmloverss sitesine yazdığı yazıda şunları kaleme almıştı:
“Bu gala özelinde yaşananları kısaca şöyle özetleyebiliriz: Semih Kaplanoğlu uzunca bir müddettir tutunduğu iktidar yanlısı tavırla eleştiriliyor ve bu tenkitlere karşılık olarak iktidarca himaye altına alınıyor ve şahsen ‘sarayın sinemacısı’ ilan ediliyordu.”
2017 yılındaki aday adayı sinema olan Ayla sineması için de emsal tenkitler öne sürülmüştü. Sabah gazetesi müellifi Mevlüt Tezel, bir köşe yazısında Ayla’nın izleyiciyle buluşmadan aday adayı olmasını eleştirmişti.
Getty ImagesADAY ADAYLIĞI İÇİN TEMEL KRİTER NE OLMALI?
Tırpan’a nazaran aday adaylığında temel kriter yurtiçi ve yurtdışında ödül kazanmış, sanatsal yaratıcılığı olan bir sinemanın seçilmesi:
“Evet, yılın en iyi sinemasının Oscar’a gönderilmediği öbür örnekler de görüyoruz, bunun en iyi örneği geçen yıl bariz bir formda öne çıkan Portrait of a Lady on Fire sineması yerine Fransızlar Les Miserables’i seçmişti. Ya da 2017’de herkesin beklentisinin tersine Güney Kore, Handmaiden yerine Age of Shadows isimli sineması Oscar’a göndermişti. Ancak dikkatli bakacak olursa o yıl Fransa seçimi Proxima, Portrait of a Lady ve Les Miserables ortasından yapmıştı ki bu üç sinemada şenliklerden bol ödül almış filmlerdir, keza Kore’nin Age of Shadows’u da öyleydi.”
Aday olma potansiyeli yüksek olacak kadar yaratıcı sinemaların ekseriyetle muhalefet etme potansiyeli olduğunun altını çizen Tırpan, bu sebeple en iyi sinema yerine en az muhalif ya da siyasetten uzak sinemaların aday adayı olarak gösterildiğini düşünüyor:
Öte yandan Tırpan, kimi sinemalara ve direktörlere “Oscar aday adayımız” etiketinin yapıştırılmak istendiğini vurguluyor. Bu etiketin sinemaların yine vizyona girmesini, direktörün bir sonraki sinemasını çekmesinin kolaylaştırmasını sağladığını belirten Tırpan şöyle devam ediyor:
“Dolayısıyla bizdeki yarış -özellikle son yıllarda- aday olabilme yarışı değil aday adayı gösterilebilme yarışıdır ve bu da kulis ve çıkar bağları üzerinden belirlenmektedir. Bu bağlamda Oscar toplantısında sanatsal iç görüsüne güvendiğimiz direktörün, oyuncunun ya da genel olarak örgütlerin 7. Koğuşta Mucize’ye oy verebildiğini duyduğumuzda şaşırmıyoruz.”
Getty ImagesDirektörlüğünü yaptığı “Kış Uykusu”, 2014 Cannes Sinema Şenliği’nde Altın Palmiye’ye layık görülen Nuri Bilge Ceylan, beş sefer de Oscar aday adaylığı yarışına katıldı.
‘Onun dışındaki sinemacıları görmezden geldiğimiz sürece tek umudumuz Nuri Bilge Ceylan’
2002’de “9” isimli sinemasıyla aday adaylığı yarışına giren direktör Ümit Ünal ise, sinemaların Amerika’da gösterime girebilecek teknik ve sanatsal kaliteye sahip olmasının aday gösterilmedeki en kıymetli kriter olduğunu belirtiyor.
Oscar için “büyük dağıtımcılar yarışı” benzetmesini yapan Ünal, “Bir dağıtımcının sinemanın ticari geleceği olacağına inanması ve ardında durup takviye vermesi gerekiyor. Ticari derken suya sabuna dokunmayan, istismar sineması örneklerini kastetmiyorum elbette. Bir problemi olan, sıkıntısı olan, bu kederi düzgün bir üslupla anlatan oradaki “arthouse” izleyicisinin merak edip izleyeceği bir sinema olması lazım. Parazit’e bakın mesela” diyor.
Tırpan’a nazaran 5 sinemasıyla en fazla yarışa dahil olan Nuri Bilge Ceylan’ın durumu farklı:
“Ceylan’ın sinemaları açık nitelikleri ve başarılarıyla sinemamızda o kadar farklı bir yerde duruyor ki ona kayıtsız kalınamıyor. Oscar’a bir sefer kısa listeye giren Üç Maymun ile yaklaştık ve Ceylan dışındaki iyi sinemacıları görmezden geldikçe ne yazık ki tek umudumuzun o olduğu ortada.”
Ünal, Oscar adaylığının ülke sineması için ehemmiyetini ise, “Oscar’da ödül alan bir sinema dünyanın dikkatini ülkesine, o ülkede üretilen sinemaya, yalnızca sinemanın yaratıcılarına değil, tüm ülke sinemasına çekiyor ve bir yol açabiliyor” kelamlarıyla anlatıyor.
‘Satış mutabakatı yapamamak müsabakayı yarı yolda kaybetmek demek’
9 sinemasının Oscar’daki başarısızlığı hakkında ise Ünal şunları söylüyor:
“9 çok çok küçük bütçeli bir sinemaydı. Gerimizde da hiç bir devlet ya da şirket dayanağı de yoktu. Oscar öncesi sinemanın çok önemli bir tanıtımını yapmak ve görünür olmasını sağlamak koşul.
“Mesela aday adayı olan sinemalara bir mektup geliyor. Heyet üyelerine tanıtım yaparken ne gönderebilirsiniz diye. Sinemanın DVD’si, tanıtım kitapçığı, hediyelikleri vs bir paket yapıp üyelere yollamak gerek. Fakat binlerce heyet üyesi var biliyorsunuz. Bu bile bizim gücümüzü aşıyordu.
“Bir de 9 çok konuşan, gücünü senaryodan ve diyalog kurgusundan alan bir sinemaydı. Türkçe bilen seyirci çok çok sevdi lakin yurt dışında doğal olarak tıpkı etkiyi yaratmadı. Bu da eksi puan olmuş olabilir.
“Paramount, Warner Bros vb büyük şirketlerden ön izleme DVD’si isteyen mektuplar geliyor. Yolladık hepsine lakin yarış öncesinde bir satış olamadı. Bir üretimci, bir tanıdık aracılığıyla bildiri yollamıştı: ‘Çok farklı bir sinema lakin bu adam İngilizce bir şeyler yazsın, diyaloga çok dayalı işi.’
“Satış muahedesi yapamamak müsabakayı yarı yolda kaybetmek demek, şayet gerinizde o şirketlerden biri yoksa başlangıçta eleniyorsunuz, finale kalmak imkansıza yakın bir mucize oluyor.”
Bu yıl hangi sinemalar aday adaylığı için başvurdu?
Bu yıl aday adaylığı için müracaat yapan sinemalar şöyle:
- Karınca
- 7. Koğuştaki Mucize
- Beşerler İkiye Ayrılır
- Mucize Aşk
- Keman Ağıtları
- Mahşer Bir Varmış Bir Yokmuş
- Flaşbellek
- Omar ve Biz
- Gölgeler İçinde
- Meyyit Ekmeği
- Kapan
- Aşk Tesadüfleri Sever 2
- Renklerde Kaybolan Hayat
- Bilmemek
- Kovan
- Kızım Üzere Kokuyorsun
- Hayaletler
- Cep Herkülü: Naim Süleymanoğlu
- Nasipse Adayız
- Körleşme
- Ben Bir Denizim
- Bozkır
- Ceviz Ağacı
Getty ImagesBong Joon-ho, Parazit sineması ile 92. Akademi Ödülleri’nde En Uygun Direktör, En Güzel Sinema, En Güzel Özgün Senaryo ödüllerinin yanı sıra Güney Kore ismine da En Düzgün Milletlerarası Sinema mükafatını kazandıOSCAR’IN MİLLETLERARASI SİNEMALAR TARİHİ
14 İtalyan üretimi sinema, En Âlâ Memleketler arası Sinema Kısmı’nda kazandıkları mükafatla (3’ü özel ödül) İtalya’yı bu kategoride doruğa taşırken 12 sinemayla ödül (3’ü özel ödül) kazanan Fransa ikinci, 4’er sinemayla mükafata layık görülen İspanya ve Japonya da üçüncü sırada yer aldılar.
Türkiye’de ise Nuri Bilge Ceylan 5 sinemasıyla aday adaylığı yarışına girdi. Yavuz Turgul, Semih Kaplanoğlu ve Tunç Başaran’ın da ikişer sinemayla aday adaylığı bulunuyor.
Handan İpekçi ve Tomris Giritlioğlu da Türkiye’yi aday adaylığında temsil eden iki bayan direktör oldu.
Direktörlüğü ve senaristliği Bong Joon-ho tarafından yapılan Parazit sineması ise 92’nci Oscar Ödüllerinde, En Âlâ Sinema, En Yeterli Direktör, En Düzgün Memleketler arası Sinema ve En Güzel Yepyeni Senaryo mükafatlarını kazandı.
6 kısımda aday olan ve 4 ödül kazanan Parazit, Oscar tarihinde birinci defa İngilizce olmayan bir sinema olarak En Yeterli Sinema mükafatını alma başarısı gösterdi.
Cumhuriyet
