İstanbul Devlet Opera ve Balesi, yeni bir yorumla W. A. Mozart’ın “Saraydan Kız Kaçırma” operasını İstanbul Opera Şenliği kapsamında 26-27 Eylül’de Arkeoloji Müzeleri bahçesinde sahneleyecek. Caner Akın’ın rejisi, Tan Sağtürk’ün koreografisiyle sahnelenecek olan yapıt, içinde bulunduğumuz pandemi devrine gönderme yapıyor ve mevzuyu öteki bir salgın periyoduna taşıyor. Yapıta, orkestra şefi Murat Cem Orhan’ın idaresindeki İstanbul Devlet Opera ve Balesi Orkestrası eşlik edecek. Tan Sağtürk, yapıtta koreografinin yanı sıra Selim Paşa rolünü de Selim Borak ile dönüşümlü oynayacak. “Saraydan Kız Kaçırma”nın detaylarını, Caner Akın, Tan Sağtürk ve Murat Cem Orhan ile konuştuk.
– Yıllardır sahnelenen bu yapıta “yeni bir yorum” kattınız. Merak ediyoruz nasıl süprizler bekliyor biz sanatseverleri. Koreografisinde, sahne sisteminde hangi yeniliklerle karşılaşacağız?
Caner Akın: W. A. Mozart’ın ölümsüz yapıtı Saraydan Kız Kaçırma, bildiğiniz üzere konusunda Türkleri işlemekte. Yüzyıllardır sahnelenen bu yapıtta hem sınıfsal farklar Selim Paşa – Osmin, Belmonte – Pedrillo göze çarpmakta hem de sevginin önünde hiçbir şeyin karşı duramayacağını göstermekte. Buna affetmek de dahil. Yapıtın en değerli vurgusu, “Güzellikle, iyilikle elde edemediğimiz insanları bırakalım” demekte. Haliyle ben de bu öğeleri daha da ön plana çıkardım.
– Yapıtın özgününe sadık kalarak pandemi devrine vurguyu nasıl yaptınız?
Akın: İçinde bulunduğumuz salgın hastalık durumunu da yapıta kattım. Hem de yapıtın özgününe sadık kalarak nokta atışı bir tarihe yani İspanyol gribi salgını ve Birinci Dünya Savaşı’nın bitişi 1918 yılına taşıdım. Bu da sahne üzerinde büyük imkânlar doğurdu. Saraydan Kız Kaçırma yüzyıllardır sahneleniyor. Ve bu haliyle İstanbul Devlet Opera ve Balesi olarak dünyada birinci kere bu türlü bir sahneleme gerçekleştirmiş oluyoruz. Daha birinci toplantılarımızda yapıtın koreografı Tan Sağtürk ile birlikte bu bahsin üstüne önemli olarak eğildik. Yapıtın son noktasında ise bilhassa Selim Paşa’nın kendi içsel seyahatine vurgu yapmak istedim. Yaşadığı her türlü vakaya karşı içindeki çocuk, sevgi onun verdiği kararda göz gerisi edilemeyecek kadar büyüktü. Bu yüzden de sahnede bir de Selim Paşa’nın çocukluğunu görüyoruz. İnsanoğlu büyüdükçe değişiyor. Ancak her ne olursa olsun içindeki çocuğu öldürmeyen, kâmil insan olma yolunda yürüyebiliyor.
– Birçok büyük opera meskeninde, her perdeden evvel bir anlatıcı, gelecek hadiselerin özetini yapıyor. Hatta perde ortalarında başrollerdeki sanatkarlarla kısacık bir söyleşi yapıyor. Bunu denemeyi düşündünüz mü?
Akın: Bu, aslında uzun vakittir benim gerçekleştirmek istediğim bir durum. Bilhassa yurtdışında yaptığım temsillerde her vakit bu türlü tertiplerde yer aldım. Bunu ileride kesinlikle gerçekleştireceğiz. Yalnızca pandemiden ötürü bunun biraz daha ötelenmesinin daha iyi olacağını düşünüyorum.
– Tan Beyefendi, sahneleme tertibinde nasıl alanlar yarattınız dansçılara? Sanki orijinal bir ses nizamıyla Arkeoloji Müzesi’nin bütün bahçesine yayın yapılsa, dansçılar bahçenin uzak noktalarından ışık takibiyle sahneye gelseler! Onlara böylesi daha büyük alanlar yaratmayı düşündünüz mü?
Tan Sağtürk: Koreografik manada Arkeoloji Müzesi’nin bahçesinde Saraydan Kız Kaçırma operası benim birinci çalışmam olacak. Bu proje, alanın bize tanıdığı fiziki imkânlar doğrultusunda, ileride yapılacak mümkün projelerde bize yeni fikirler sunacak. Yapıtın yeni tariflerinin dışında keskin çizgilerine sadık kalarak projeyi oluşturmak kıymetli diye düşünüyorum. Yenilikleri katarken yapıtın formunu koruyup ince dokunuşlarla yorum katmak mümkün. Koreografik çalışmamı bu hassasiyeti gözeterek oluşturmak istedim. Pahalı bir grupla bir ortada olduğum için son derece mutluyum. Takım çalışmasının ortaya çıkardığı bu yapıtın, seyirci ile buluşacağı günü sabırsızlıkla bekliyorum.
MÜZİKAL DOKU…
Murat Cem Orhan: Mozart, 3. kısmıyla ünlü piyano sonatı No.11 Kv 331’i yani Türk Marşı’nı bestelemeden 1 sene evvel bitirdiği Saraydan Kız Kaçırma operasını, uzun yıllar Osmanlı Devleti ile savaşmış Avusturya-Macaristan İmparatoru II. Joseph’in ısmarlamasıyla yazmıştır ve açıkça görülür ki o yıllarda Avrupa’da pek çok sanatçı, Türklerin ve oryantalizmin tesiri altındadır. 18. yüzyılda görülen oryantalist akımın yansımalarını bu yapıtta ağır bir formda görürüz.
– Pekala, mehter müziği…
Bilhassa müzikal dokunun mehter müziğine olan yakınlığı, operanın pek çok kısmında -ki Mozart’ın kendi sözüyle “uvertür, 1. perde ve yapıtın finalindeki korolu kısım ve Osmin ve Pedrillo’nun düeti Vivat Baccus” – hem müziğin ritim kurgusu hem de melodik yapısı bakımından mehter müziğine atıftır. Bu yapıtta grand cassa, üçgen zil ve cymabal, mehter grubunda kullanılan kös ve zilleri taklit eder. Türk müziğinde olan işlemeli melodiler ise gerek Osmin’in aryalarında gerekse de korolu kısımlarda sıkça kullanılır. Yapıtın başından sonuna kadar, orkestrasyonda ve müziğin genelinde Türk müziği ve çoksesli Batı müziğini bu kadar homojen yansıtmayı başarmış en kıymetli eser olduğunu düşünüyorum.
Cumhuriyet
